Pochodziła z ziemiańskiej rodziny Damiana Poznańskiego i Anieli z Parnickich. Była siostrą Wandy (żony prof. Karola Nittmana), znanej śpiewaczki i aktorki oraz Michała – lekarza i poety. Uczęszczała do gimnazjum rządowego w Warszawie, a następnie Lublinie, gdzie złożyła egzamin dojrzałości. Początkowo pracowała jako nauczycielka języka francuskiego w IV Żeńskim Progimnazjum w Warszawie. W tym okresie związała się ze środowiskami robotniczymi, nawiązując współpracę najpierw z Partią Robotniczą „Solidarność” (tworzyli ją w znaczącej mierze secesjoniści z Socjalno-Rewolucyjnej Partii „Proletariat”), a następnie z Polską Partią Socjalistyczną. W 1894 r. wyjechała z kraju i udała się do Zurichu, gdzie zapisała się na wydział filozoficzny, ze specjalnym studium ekonomii politycznej i historii. Studia łączyła z działalnością społeczną i polityczną wśród polskiej emigracji. Pisywała do marksistowskiej „Walki Klas”, socjalistycznego „Przedświtu”, współpracowała ze środowiskiem skupionym wokół paryskiej Gminy Narodowo-Socjalistycznej (występowało również pod nazwą Związek Socjalistyczny). W 1891 r. jako pierwsza Polka na Uniwersytecie w Zurichu obroniła dysertację doktorską [Die Bevölkerung von Zürich im XVII Jhrh, wyd. Berno 1891]. W trakcie pobytu w Szwajcarii, w 1888 r. wyszła za mąż za Feliksa Daszyńskiego, starszego brata Ignacego Daszyńskiego, późniejszego lidera polskich socjalistów, u progu wolnej Polski premiera, a w II Rzeczypospolitej marszałka Sejmu. To małżeństwo nie trwało jednak długo. W 1890 r. Daszyński zmarł w alpejskim uzdrowisku Merano w południowym Tyrolu.

W 1892 r. Zofia Daszyńska powróciła do kraju. Po bezskutecznych próbach kontynuowania studiów na Uniwersytecie Jagiellońskim udała się do Wiednia. Tutaj studiowała indywidualnie pod okiem profesora Karla Theodora Inama von Sternegga, światowej sławy statystyka, ekonomisty i historyka, założyciela „Miesięcznika Statystycznego”, przewodniczącego Głównej Komisji Statystycznej, członka Akademii Nauk w Wiedniu, członka korespondenta Accademia dei Lincei, Pruskiej Akademii Nauk, doktora honorowego uniwersytetów w Wiedniu, Cambridge i Krakowie. Po rocznym pobycie w Wiedniu Daszyńska wróciła do kraju. Aresztowana na granicy, została ukarana nakazem pozostania w Warszawie. Pomimo dozoru policyjnego prowadziła konspiracyjne kursy samokształceniowe dla kobiet (na kierunku: nauki społeczne), organizowane przez działający od 1882 r. Uniwersytet Latający. Swoje pierwsze artykuły o tematyce ekonomicznej, statystycznej i socjologicznej zamieszczała w prasie codziennej i specjalistycznej. Nadal czynnie współpracowała z aktywnym na terenie Królestwa Polskiego ruchem socjalistycznym. Około 1893 r. związała się ze środowiskiem Narodowej Młodzieży Robotniczej im. Kilińskiego (po 1900 r. weszła ona w orbitę wpływów Narodowej Demokracji). Bodaj najbardziej wymiernym efektem tej współpracy był udział Daszyńskiej w manifestacji z okazji setnej rocznicy wybuchu powstania kościuszkowskiego, zorganizowanej 17 kwietnia 1894 r. przez Ligę Narodową i część środowisk socjalistycznych. Za udział w manifestacji została aresztowana i osadzona w więzieniu. Po kilkumiesięcznej „odsiadce” została zwolniona i wyjechała do Niemiec, gdzie kontynuowała studia ekonomiczno-socjologiczne na uniwersytecie berlińskim. Tutaj poznała wybitnych uczonych: Georga Simmla, znanego filozofa i socjologa (kontynuatora tzw. szkoły socjologii formalnej Ferdinanda Tönniesa), Adolpha Wagnera, ekonomistę, przedstawiciela „socjalizmu z katedry” oraz Maxa Seringa, ekonomistę, eksperta w zakresie problematyki rolniczej. Po uzyskaniu docentury w 1896 r. prowadziła przez trzy semestry wykłady z ekonomii politycznej i statystyki na berlińskim Friedrich-Wilhelms-Universität (Akademia im. Humboldta). Podczas pobytu w Berlinie zaangażowała się również w działalność ruchu emancypacji kobiet wspólnie z Helen Stöcker, Klarę Zetkin, Wilhelminę Cauer i Lily Braun. Zafascynowana filozofią Fryderyka Nietzsche opublikowała pierwszą w języku polskim rozprawę o jego filozofii – Nietzsche – Zarathustra: studium literackie (1896). Ceniła u niego zwłaszcza „estetykę słowa” i kult nadczłowieka, w którym dostrzegała szasnę na przezwyciężenie upadku cywilizacyjnego i nierówności społecznych. Studia nad piśmiennictwem filozoficznym Nietzchego poniekąd wpłynęły również na rewizję jej poglądów politycznych. Wcześniej pozostając pod urokiem marksizmu, stopniowo zbliżała się do rewizjonizmu. Podczas pobytu w Niemczech podjęła współpracę z niewielkim Towarzystwem Socjalistów Polskich i redagowaną przez nich „Gazetą Robotniczą”. Studiowała największe dzieła „socjalistów z katedry”: Schmollera, Rudolfa von Gneista, Hansa Delbrucka, Lujo Brentano, Wernera Sombarda i Adolfa Wagnera. W 1896 r. wydała w języku polskim (we własnym przekładzie) głośną pracę Sombarda Socjalizm i ruch społeczny w XIX stuleciu (Lwów 1896). Podobnie jak „socjaliści z katedry” Daszyńska uważała, że socjalizm w marksistowskiej postaci, z rewolucją jako narzędziem do wprowadzenia bezklasowego społeczeństwa jest utopią. Już wówczas opowiadała się przede wszystkim za potrzebą kompleksowych reform społecznych (ustawodawstwo ubezpieczeniowe, ośmiogodzinny dzień pracy, bezpłatne i obowiązkowe szkolnictwo powszechne, ochrona zdrowotna dla robotników, etc.), które łagodziłyby konflikty klasowe i zapobiegły społecznej rewolucji. Dostrzegała też w socjalizmie, zwłaszcza rodzimym, etyczno- moralne i narodowe, a właściwie niepodległościowe pokłady, co związało ją później z obozem aktywistycznym. Wykład teorii socjalizmu zawarła w obszernej rozprawie pt. Przełom w socyalizmie (1900). Dokonała tam wszechstronnej analizy filozoficznych podstaw naukowego socjalizmu, teorii ekonomicznych, problematyki agrarnej oraz stanowisk współczesnych nurtów w socjalizmie. W istocie była to jednak krytyka marksizmu z pozycji reformistycznych. Podobnie jak Ferdynand Lassalle, Eduard Berstein, Karol Kautsky czy Otto Bauer, dostrzegając zmiany zachodzące w położeniu proletariatu w państwach Europy Zachodniej (poszerzający się zakres reform społecznych, powszechne prawo wyborcze), wskazywała na pokojową drogę dochodzenia do socjalizmu, krytykując tym samym metodę rewolucji społecznej. Nowa perspektywa, w jakiej znalazła się klasa robotnicza, wymagała nowych interpretacji, krytycznego odniesienia się do dialektyki heglowskiej (wyrażanej przez marksistów), wzmocnienia pierwiastków etyczno-moralnych i takiego przeobrażenia kapitalizmu, które pozwoliłoby „wrosnąć socjalizmowi” w nowe warunki społeczne. Możliwość walki robotników o prawa socjalne, posiadanie własnych reprezentacji w parlamentach, stwarzały jej zdaniem przestrzeń do stopniowych, aczkolwiek gruntownych przeobrażeń systemowych, wyeliminowania wszelkich form dysproporcji i antagonizmów klasowych drogą reform (parlamentarnych) i socjalizacji państwa kapitalistycznego. Swój rewizjonizm, czy też reformizm łączyła z postulatami kooperatystycznymi. Opowiadała się za rozbudowaniem różnorodnych form samorządności, rozwojem syndykatów, rozwinięciem polityki społecznej. Propagowała postulaty integralizmu spółdzielczego, prowadzącego do powszechnego wyzwolenia społecznego. Jak sama wielokrotnie przyznawała, jej socjalizm był mocno intuicyjny. Daleki od marksistowskiej dialektyki i ortodoksji, wypełniony troską o słabych, żyjących w nędzy i ubóstwie.

W 1896 r. Daszyńska wróciła do kraju i osiadła na dwadzieścia kolejnych lat (z przerwami) w Krakowie (do połowy 1918 r.). Tutaj, w 1896 r. wyszła powtórnie za mąż za Stanisława Golińskiego (1868-1931), znanego botanika, od 1900 r. krajowego instruktora ogrodnictwa na Galicję Zachodnią. Wspólnie wychowywali syna Golińskiego z pierwszego małżeństwa – Jana, „legionistę Piłsudskiego”, w II Rzeczypospolitej znanego rzeźbiarza (projektanta i wykonawcę płaskorzeźb na powązkowskim cmentarzu), architekta i plastyka.

Tzw. okres galicyjski w biografii Daszyńskiej-Golińskiej koncentrował się początkowo na działalności naukowej i społecznej. Z tego okresu pochodzi wiele jej prac (książek i artykułów), spośród których na szczególną uwagę zasługują: Własność rolna w Galicji (1900), Ankieta nad położeniem robotników wykwalifikowanych w Galicji (1901]), Robotnicy młodociani w rzemiośle i rękodziełach w Krakowie (1901), Nauka o ludności (1902), Kapitalizm bierny i czynny (1903), Miasta i cechy w dawnej Polsce (1906), a zwłaszcza dwutomowe „opus magnum”, czyli Ekonomja społeczna (t. 1-2, Warszawa 1906-1907). Większość rozpraw naukowych dotyczyło zagadnień stricte ekonomicznych, gospodarczych, ludnościowych, statystycznych, demograficznych i polityki społecznej. W swoich poszukiwaniach filozoficznych „odkryła” również Daszyńska-Golińska Haralda Høffdinga, duńskiego filozofa-pozytywistę, pozostającego pod wpływem Immanuela Kanta i Sørena Kierkegaarda. Jego woluntarystycznej, teleologicznej i socjalnej etyce poświęciła wstęp do pracy Høffdinga pt. Etyka (Warszawa 1905). Dokonała również jej przekładu na język polski. Przygotowała także wznowienie pracy Jana Ferdynanda Naxa, polskiego ekonomisty i publicysty czasów Oświecenia, autora głośnej rozprawy pt. Wykład początkowych prawideł ekonomiki politycznej (reedycja z posłowiem Daszyńskiej-Golińskiej pochodzi z 1914 r.). Inspirowała ją zwłaszcza postulowana przez Naxa praktyczna strona teorii ekonomicznych, a szczególnie podniesienie stanu polskiego rolnictwa i rzemiosła, zwiększenie wydajności pracy, uobywatelnienie chłopów i likwidacja nadmiernej pauperyzacji społeczeństwa. W 1907 r. dokonała również przekładu Historji ekonomji politycznej Johna Kellsa Ingrama, niezwykle płodnego irlandzkiego ekonomisty i poety.

 Kilka drobniejszych rozpraw i broszur poświęciła Daszyńska-Golińska przedstawicielowi polskiego mesjanizmu i filozofii absolutnej Józefowi Hoene-Wrońskiemu, (m.in. Hoene-Wroński jako ekonomista, 1912), którego szczególnie ceniła. Wznowiła też dwie jego rozprawy, poprzedzając je własnym, niezwykle osobistym wstępem: Mylne systemy ekonomji politycznej (1912) i System ekonomiczno-przemysłowy Adama Smitha. Wstęp do ekonomji politycznej (1912). W opinii Daszyńskiej-Golińskiej to właśnie Hoene-Wroński uchodził na najbardziej wszechstronny i „tęgi” rodzimy umysł dziewiętnastowieczny. Niemal zupełnie zapomnianą, a na pewno niedostrzeżoną przez historyków jest literacko-filozoficzna broszurka Daszyńskiej pt. Filozofja Anhellego. Młodość (1899). Była to interpretacja poematu Juliusza Słowackiego pt. Anhelii.

W tym czasie Zofia Daszyńska-Golińska przejawiała również dużą aktywność społeczną. Współpracowała z Uniwersytetem Ludowym im. Adama Mickiewicza, prowadziła zajęcia kursowe i warsztaty w ramach Wyższych Kursów dla Kobiet (tzw. kursy Baranieckiego, od nazwiska założyciela Adama Baranieckiego), pracowała w lwowskiej Szkole Gospodarstwa Domowego. Na przełomie 1911/1912 roku wspólnie z Wilhelmem Feldmanem, Tytusem Filipowiczem, Medardem Downarowiczem, Hipolitem Śliwińskim i Gustawem Daniłowskim uruchomiła w Krakowie Szkołę Nauk Politycznych i Społecznych. Wykładała tam naukę obywatelską i ekonomię polityczną. W 1914 r. Szkoła Nauk Politycznych i Społecznych praktycznie zawiesiła swoją działalność, organizując później jedynie wykłady okolicznościowe.

Sporo miejsca poświęciła również Daszyńska-Golińska sprawie zwalczania alkoholizmu. Poświęciła tej problematyce kilka prac naukowych i popularnych, m.in.: Alkoholizm i społeczeństwo (1902), Pijaństwo nasz wróg (1902), Badanie nad alkoholizmem w Galicji Zachodniej (1902), Die industrielle Spiritusverwendung als Mittel gegen den Alkoholismus (1906), Alkoholizm w Galicji i jego zwalczanie (1911). W 1902 r. założyła Towarzystwo Walki z Alkoholizmem „Trzeźwość”, była również przewodniczącą zarządu Głównego Towarzystwa Zupełnej Wstrzemięźliwości od Napojów Alkoholowych „Eleuteria”. Od 1906 r. z jej inicjatywy ukazywał się również organ towarzystwa – „Wyzwolenie”, gdzie Daszyńska-Golińska zamieściła wiele swoich tekstów. Była również jednym z redaktorów tego czasopisma. Oprócz licznych publikacji uczestniczyła z referatami na temat zwalczania alkoholizmu na konferencjach i sympozjach międzynarodowych w Sztokholmie, Wiedniu, Londynie i Budapeszcie. Zorganizowała także w Krakowie pierwszy „kongres antyalkoholowy”. Jej zaangażowanie sprawiło, że została uznana za pionierkę ruchu abstynenckiego na terenie Galicji.

Pracę społeczną łączyła Daszyńska-Golińska umiejętnie z rozwojem naukowym. Jeszcze przed wybuchem wielkiej wojny wydała drukiem kilka znaczących prac, jak choćby: Własność rolna w krajach Austrji (1903), Spółki handlowe i rolne (1904), Teoretyczne podstawy polityki społecznej w XIX stuleciu (1906), Z badań nad zagadnieniem ludności (1908), Naturalny ruch ludności w ostatnich latach sześćdziesięciu (1908), Przyrost ludności Francji i Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej (1909), Spółczesny rozwój ludności w świetle cyfr (1910), Demografja, jako nauka (1911), Wykład początkowych prawideł ekono­miki politycznej (1914). Głośnym echem odbiła się jej rozprawa pt. Uście Solne, z dziejów nadwiślańskiego miasteczka. Studjum archiwalne (1906), oparta na wnikliwej i wszechstronnej analizie zebranego materiału źródłowego. W dowód uznania została honorową obywatelką Uścia Solnego – znaczącego ośrodka na wiślanym szlaku solnym.

Spopularyzowała również Daszyńska-Golińska dorobek wybitnych polskich myślicieli i ekonomistów. W ramach „Biblioteczki dzieł społecznych i ekonomicznych”, w latach 1911-1912 opublikowała prace wspomnianego już Hoene-Wrońskiego, ponadto: Fryderyka Skarbka, Stanisława Staszica, Hugo Kołłątaja, Henryka Kamieńskiego, Józefa Supińskiego, Wawrzyńca Surowieckiego i Waleriana Stroynowskiego.

Pisywała również do czasopism codziennych, jak np. „Życia”, tygodnika ilustrowanego „Bluszcz”, „Prawdy”, „Przeglądu Tygodniowego”, „Naprzodu” i berlińskiej „Gazety Robotniczej”. Większość artykułów naukowych zamieszczała natomiast w „Ekonomiście. Czasopiśmie poświęconym nauce i potrzebom życia”, branżowym kwartalniku (od 1901 r.) poświęconym szeroko rozumianej problematyce ekonomicznej, statystyce, administracji i demografii.

Jeszcze przed wybuchem Wielkiej Wojny kontynuowała działalność w ruchu emancypacji kobiet. Poświęciła tej problematyce obszerny tekst pt. Przed jutrem, Spółczesny ruch kobiecy wobec kwestji ro­botnic (1897), zamieszczony na łamach „Krytyki”. W sierpniu 1914 r., po powołaniu Naczelnego Komitetu Narodowego Zofia Daszyńska-Golińska najpierw kierowała stworzonym przez siebie Kołem Propagandy Zagranicznej, następnie stanęła na czele Biura Prac Ekonomicznych (kierowała nim do jesieni 1917 r.). „Sprawę polską” popularyzowała podczas wyjazdów do Monachium, Berlina, Wiednia, gdzie z jej inicjatywy zawiązano placówkę Biura Prac Ekonomicznych NKN. W ramach powołanego przez Daszyńską-Golińską Instytutu Ekonomicznego przy NKN udało się jej wydać kilka znaczących prac poświęconych stosunkom gospodarczym, ekonomicznym i demograficznym na ziemiach polskich (Polacy na ziemiach Rzeczypospolitej, 1914]; Rozwój i samodzielność gospodarcza ziem polskich, 1914; Die wirtschaftliche Entwicklung Polens seit dem Anfang des XX Jahr. Der Panther, 1915; Die wirtschaftliche politische Lage Polens beim Ausbruch des Krieges, 1915; Przyszła Polska, 1917; Zagadnienia polskiej polityki ekonomicznej po wojnie, Studja ekonomiczne, 1917; Zagadnienia polskiej polityki gospodarczej po wojnie, 1917) oraz geopolityce (Środkowo-europejski związek gospodarczy i Polska, 1916; Die Bedeu­tung Polens für Russland ,1917).

Od 1914 r. była również aktywna w Lidze Kobiet Pogotowia Wojennego (powołano ją w 1913 r.). Była to organizacja współdziałająca z obozem irredenty antyrosyjskiej w Galicji. „Ligawki” za cel podstawowy uznawały „niesienie pomocy moralnej i materialnej w walce z Rosją o niepodległość”. W programie organizacji eksponowano również dezyderaty odnoszące się do równouprawniania kobiet w sferze publicznej, emancypacji i ich uświadomienia narodowego. Należała do pomysłodawczyń i redaktorek czasopisma „Na Posterunku: tygodnika kobiecego poświęconego sprawom społecznym, ekonomicznym, pedagogicznym i etycznym”, będącego organem teoretycznym LKPW. Daszyńska-Golińska była autorką większości tekstów „odredakcyjnych”, zajmowała się również publicystyką gospodarczą, ekonomiczną (tworzyła program gospodarczy LKPW), pisywała artykuły poruszające problematykę emancypacji kobiet i artykuły agitacyjne poświęcone szeroko rozumianej sprawie polskiej.

       Na początku listopada 1918 r. Daszyńska-Golińska wraz z mężem i synem przeniosła się do Warszawy. Utrzymywała bliski kontakt ze środowiskami lewicy niepodległościowej i demokratycznej. Współpracowała z Komitetem Centralnym Równouprawnienia Politycznego Kobiet Polskich, Towarzystwem Pomocy Naukowej dla Kobiet, należała do współzałożycielek Klubu Politycznego Kobiet Postępowych (na forum międzynarodowym organizacja wchodziła w skład tzw. Ententy Kobiet i Międzynarodowej Ligii Kobiet Pokoju i Wolności), w późniejszym okresie także Towarzystwa Kobiet z Wyższym Wykształceniem, Związku Pracy Obywatelskiej Kobiet. Opracowała i wydała drukiem obszerną broszurę poświęconą prawom wyborczym kobiet (Prawo wyborcze kobiet, 1920). Od listopada 1918 r. do lipca 1921 r. pracowała w Referacie Pracy Kobiet i Młodocianych w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej. Wzięła udział w wyborach do Sejmu Ustawodawczego (w styczniu 1919 r.), startując z listy Republikańskiego Zjednoczonego Komitetu Wyborczego (lista nr 1). Mandatu jednak nie uzyskała.

Zofia Daszyńska-Golińska zaangażowanie społeczne starała się łączyć z pracą naukową. Już od 1907 r. prowadziła cykliczne wykłady na temat ekonomii i socjologii w Towarzystwie Kursów Naukowych. Kontynuowała je także po 1918 r., w momencie kiedy na bazie TKN powstała w Warszawie Wolna Wszechnica Polska. Daszyńska-Golińska początkowo wykładała na Wolnej Wszechnicy Polskiej historię doktryn ekonomicznych i prawnych, ekonomię społeczną, politykę społeczną, ochronę pracy. Prowadziła również własne seminarium z ekonomii i wykłady monograficzne. W 1925 r. została zatrudniona w działającym w Wolnej Wszechnicy Polskiej Studium Pracy Społeczno-Oświatowej, a kilka lat później na Wydziale Nauk Politycznych i Społecznych, gdzie pracowała do 1934 r. W II RP napisała również i wydała drukiem kilka ważnych prac z dziedziny polityki populacyjnej, społecznej, ekonomicznej i gospodarczej, m.in.: Nauka ekonomji społecznej w Polsce (1920), La reformo agraire en Pologne (1921), Land Reform in Poland (1921), La Chine et le systeme pliysiocratique en France (1922), Les valeurs caractéristique de la science économique en Pologne (La Pologne au Congrès Intern, de Bruxelles) (1923), Praca, Zarys polityki, socjologji i ustawodawstwa pracy (1924), Socjologiczne podstawy 8-godzinnego dnia pracy (1925), Ubezpieczenia społeczne (1929), Widmo Maltusa po wojnie światowej (1930), Zarys ustawodawstwa pracy (1930).

Jako członek Zarządu Głównego Towarzystwa Polityki Społecznej (od 1924 r.), była delegatką organizacji na międzynarodowe kongresy w Pradze (1924), Bernie (1925) i Montreux (1927), zaś jako członek Zarządu Głównego Towarzystwa Ekonomistów i Statystyków gościła na sympozjach w Oslo, Brukseli i Londynie, wygłaszając tam referaty na temat historii doktryn ekonomicznych i historii gospodarki. W ramach TEiS zorganizowała Sekcję Demografii Historycznej, której była przewodniczącą (do 1934 r.). Z jej inicjatywy zorganizowano pierwszy międzynarodowy Kongres Demografii Historycznej w Warszawie (1923 r.). Zofia Daszyńska-Golińska była też członkinią Towarzystwa Naukowego Wolnej Wszechnicy Polskiej (1919-1934).

Zofia Daszyńska-Golińska zasiadała w Senacie II Kadencji (1928-1930). Po śmierci drugiego męża w 1931 r. wycofała się całkowicie z działalności stricte politycznej.

Bogaty, a zarazem różnorodny dorobek naukowy Zofii Daszyńskiej-Golińskiej obejmuje ponad 100 rozpraw z dziedziny historii gospodarczej, ekonomii (głównie teorii ekonomii), socjologii, polityki: społecznej, populacyjnej, gospodarczej, agrarnej, kwestii robotniczej i kobiecej. Uchodziła za jedną z najwybitniejszych polskich ekonomistek nie tylko międzywojnia, ale i całego dwudziestego stulecia.

Zofia Daszyńska-Golińska zmarła 11 lutego 1934 r. w Warszawie. Została pochowana na stołecznym cmentarzu powązkowskim (kwatera 196, rząd 5, miejsce 11).

Tomasz Sikorski

Biogram powstał w ramach projektu Tradycjegospodarcze.pl - program popularyzacji polskiej myśli ekonomicznej i tradycji gospodarczej, realizowanego z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji ekonomicznej.