Postać
Aleksander Wielopolski 1803-1877

Aleksander Wielopolski, margrabia Gonzaga Myszkowski, ur. 13 III 1803 r. w Sędziejowicach (k. Pińczowa). Kształcił się m.in. w Niemczech; w czasie powstania listopadowego współtworzył Towarzystwo Obywatelskie, broniące konstytucji Królestwa Polskiego, a w VIII 1831 r. został wybrany posłem na sejm. W 1833 był współautorem memoriału w obronie autonomii Uniwersytetu Jagiellońskiego, zaś w latach 1835-36 współpracował z A. Z. Helclem przy redakcji Kwartalnika Naukowego”, wyrażającego konserwatywne opinie tzw. grona krakowskiego, do którego – obok wymienionych – zalicza się także Pawła Popiela. Po powstaniu chłopskim w Galicji (1846) wystąpił z listem otwartym do księcia Metternicha (Lettre d’un gentilhomme polonais sur les massacres de Galicie adressée au Prince de Metternich. A l'occasion de sa dépčche du 7 mars 1846 (Paris 1846), czyniąc biurokrację austriacką odpowiedzialną za wybuch powstania i opowiadając się za współpracą z Rosją, której władca honoruje – zdaniem autora Listu – podstawowe zasady tradycyjnego ładu politycznego, a w szczególności nie kwestionuje opartych na obyczajach relacji między poszczególnymi warstwami społecznymi. Pod wrażeniem manifestacji warszawskich z pierwszych miesięcy 1861 r., car Aleksander II mianował Wielopolskiego dyrektorem Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (26 III 1861); za jego sprawą zniesiono Delegację Miejską, rozwiązano Towarzystwo Rolnicze, kierowane przez Andrzeja Zamoyskiego, wydano ukaz o zniesieniu pańszczyzny oraz przywrócono samorządy lokalne i Radę Stanu Królestwa. W X 1861 r., na znak protestu przeciwko brutalnym represjom namiestnika, gen. A. Lüdersa, Wielopolski podał się do dymisji. Od 18 VI 1862 do 12 IX 1863 r. (faktycznie do lipca, gdy otrzymał urlop) sprawował funkcję naczelnika rządu cywilnego Królestwa Polskiego. Namiestnikiem Królestwa został skłaniający się do reform liberalnych brat cara, Wielki Książę Konstanty Mikołajewicz, który ogłosił, przygotowane przez Wielopolskiego, ukazy dotyczące oczynszowania chłopów w drodze indywidualnych umów i przeprowadzenia reformy systemu szkolnego na zasadzie pełnej polskości szkolnictwa wszystkich szczebli. 6 X 1862 r. ogłoszona została tzw. branka, która przyspieszyła wybuch powstania styczniowego. 16 VII 1863 r. Wielopolski wyjechał za granicę, umierając po długiej chorobie w Dreźnie 30 XII 1877 r.