Jedna z najbardziej kontrowersyjnych książek w dziejach polskiej myśli politycznej. Stanisław Koźmian - czołowy publicysta krakowskich Stańczyków - dokonuje sądu nad polską polityką w przededniu i w trakcie powstania styczniowego. Opisuje błędy, jakie jego zdaniem wówczas popełniono, ocenia działania najważniejszych wtedy aktorów politycznych - Aleksandra Wielopolskiego, Andrzeja Zamoyskiego i białych, czerwonych. Dokonuje analizy sytuacji międzynarodowej, w jakiej znajdowała się wtedy sprawa polska, zwłaszcza poczynań względem niej cesarza Napoleona III i cara Aleksandra II. Przedstawia drogę, jaką wówczas przebyły krakowskie środowiska konserwatywne, którą dotarły do stworzenia środowiska Stańczyków i zaproponowania polityki ugodowej realizowanej w Galicji. To jedna z najwszechstronniejszych analiz polityki polskiej w czasie, gdy racje serca i rozumu były tak trudne do pogodzenia z uwagi na skomplikowane realia, w których trzeba było ją prowadzić.
