Postać
Stanisław Załęski 1843-1908

Urodził się 11 września 1843 r. w Krakowie, a po wstąpieniu do zakonu w 1857 r. w Baumgartenbergu studiował filozofię w Starej Wsi (1861-64) i teologię w Krakowie (1867-69), odbywał też prywatne studia historii Polski. W 1864 r. został profesorem literatury polskiej, a w 1869 r. języka łacińskiego w Tarnopolu. Wtedy przystąpił do pisania pierwszych książek. Wyświęcony w 1870 r. we Lwowie, w latach 1871-74 i 1876-79 współpracował z „Przeglądem Lwowskim”, a w latach 1875-76 prowadził badania archiwalne we Francji. Po powrocie został profesorem literatury i historii Polski w Tarnopolu (1879-81). W 1881 r. osiadł w Krakowie jako kaznodzieja i pisarz. Współpracował z redakcją „Misji Katolickich” i „Przeglądu Powszechnego”, prowadząc ożywioną działalność rekolekcyjną dla inteligencji Galicji, Śląska i Poznańskiego. Superior domu św. Barbary w Krakowie (1885-92), wskrzesił Kongregację Sodalisów Maryi, w 1886 r. urządził pierwsze rekolekcje dla młodzieży uniwersyteckiej. Będąc superiorem w Nowym Sączu odbudował rezydencję po pożarze w 1894 r. W 1895 r. wrócił do Krakowa, ale usunięty przez biskupa Jana Puzynę wyjechał do Stanisławowa. W latach 1894-95 prowadził badania w Centralnym Archiwum zakonu i Archiwum Watykańskim, następnie pracował w Nowym Sączu nad pierwszymi tomami Jezuitów w Polsce i prowadził walkę na pióra z socjalistami. Superior we Lwowie (1899-1902), od 1902 r. pracował głównie w Nowym Sączu, ale udzielał też licznych rekolekcji w Galicji i Poznańskiem oraz opiekował się wieloma sodalicjami. Opracował kilkadziesiąt prac historycznych o różnej wartości: Czy jezuici zgubili Polskę? , 1872; Historia zniesienia zakonu jezuitów i jego zachowanie na Białej Rusi, 1874-1875; O masonii w Polsce od roku 1742 do 1822 na źródłach wyłącznie masońskich, 1889). Jego główna praca: Jezuici w Polsce (5 tomów, 1900-06).